LAUTU THAWHKEHNAK TUANBIA TAWI : Pu Ngun To tial mi

A hlanah Lautu ram chungah hin minung an um lo i ram lawng a rak si. Cu chan lio ahcun , Mara phun hna cu Tipi ral ah an pet i, Awli khua ah a hmasa bik ah an rak um. Cu hnu cun, a kakip ah an rak kal dih. Mara pa pakhat cu Sangau khua in ramvaih pah in khuathar tlaknak ah ramtha le hmuntha kawl ah a kal i. A tu Tisen ram chungah khin a va chuak. Tinsen ram cu ram lawng a si lengah, ramtha ngai a si i, hika ahhin khuathar ka tla te lai a ti i, cuka ahcun, Dur ci a tuh tak. Cu dur ci cu a kho i a thei a tlai hnuah cuh dur tlainak hmun ahcun, Leitak pa pakhat cu ramvainak in a va chuak. Dur tlai cu a hmu i hikahin khuatlaknak ramtha a si hi ta, hikahi khua ka lai tiah a ti i Durtlai cu a law i a kir ti a si. A hnuah cu thawng cu Sangau pa nih a thei i, ka ram a ka cuh, ka thah hrimhrim lai a ti i, Leitak pa cu thal in a kah i a thah. Leitak pa a thah hnu ah cun, Sangau khua in, Rela, Vuahlua, Iari, le Liasui chung nih Tisen khua cu an rak tlak. Cuh khuatlak hna cu far pakhat te lawng an ngei.

Tisen khua i an um lio ahcun India ram in Survey party cu Vui he an kai i, Tisen khua cu an phan. An bawipa cu Mirang a si i, a hnuzul hna cu penjiapi ( sikh ) phun khahmul sau pipi ngei pawl, lupawng, pawngpi ponh pawl an si. Cu lio ahcun,Tisen khua Liasui chung an farnute cu muidawh ngaih a si i, nifatin thiam a tak tawn an ti. Survey party hna cu sau nawn an um hnuah an Vui he cun an kir. Survey party pawl an kir hnu in liasui chung an farnute cu fa a pawi i, a talei nih a ho fa dah na pawi tiah an hal i, a min chim awk a hngal lo. a hnuah an farnu nih cu nikhat ah thinghlam ah ka kal i, lungpher cungah khuhlu pumhninh ka hmuh. Cu khuhlu pumhninh cu ka ei i, ti he kaa dinh. Cu hnu cu ka pumpuluk in ka thling a za i, mahnak cun fa ka pawi,” tiah a ti hna. Cu minute nih cun fa a hrinlai zanah mang a manh. A mang ahcun, fapa na hrin lai i a min ah Phun Lak, Phun Thang, Lo Bawi, Za Kheng na sak lai tiak an ka ti,” tiah a talei cu a chimhna. Fapa cu a hrin i, a mang bangin a min ah Phun Lak, Phun Thang , Lo Bawi, Za Kheng tiah an sak. Za Kheng in an auh i, Phun Lak , Phun Thang le Lo Bawi cu, minkep ah an cang.

Za Kheng ngakchiate a si lioah Survey party cu an kai than i, Tisen khua ahcun saupi a cam hnuah , kan kir cang lai an ti tikah, an Vuipi cu a bawk i thawh a duh ti lo. Vui cawngtu hna cu an khuaruah a har i zeitikawk hgnal lo i an rak um. A hnubik ah , Tisen khua ngakchia vialte chuahpi dih hna u,” an ti hna. Ngakchia vialte cu an chuak i, Vuipi cu ti an thehter hna. Asinain Vuipi cu a tho duh hlei lo. Vuicawngtu nih cu,” ngakchia nan tling rua lo, i ko au rih tuah u,” tiah a ti hna. Cu lio ahcun, Za Kheng cu an chuah sual lai, tiah an phang i, an fapa cu buk chungah an thuh. Tisen khuami zong cu, Kala nih an kan thah dih sual lai tiah an thina phang ve i, Za Kheng le a nu cu an va auh hna i an chuahpi hna. An bawipa Mirang pa nih cun, Za Kheng cu a kut ah nam le ti a putter i Vuipi cu ti a therter. Za Kheng nih ti a theh cangka te cun, Vuipi cu a tho i rawl a hlam an ti. Survey bawipa cu a lung a lawm tuk i, Za Kheng cu laksawng ah, Ngunpenpung, Feipi, Thi Pumtek le Dar-awi-um a pek ti a si.

Za Kheng nih Congthia nu fa pawi lio a thit. Za Kheng he an i thit um hnu ahcun, fa a hrin i pate a si. A min ah Lian Hlei an sak. Cu hnu ahcun Za Kheng he fapa pahnin an hrin hna i, upa pa min cu Nam Hlung an sak. A naupa min cu Lian Chin an sak. Hi hna hi nuhrim fa an si. Cu nutlai nu he fapa an hrin than i, a min ah Zo Pa an sak.

Za Kheng fapa hna cu an hungzat hnu in an rak i rem lo i, hmun dang cioah an rak kal. Nam Hlung le Lian Chin nih an upa Lian Hlei cu nang hi kanpa hrin na si lo Congthia pa fa na si an ti. Cu hnu cu an unau rual cu an i then in hmun dang cio ah an rak kal. Nam Hlung cu Aibur le Khabung karlak, Bungtlang ah a kal. Lian Chin cu Fathen khuathar pawng, Tlungpi ah a kal. Lian Hlei cu Tisen ah a pa ro a co. cu Zo Pa cu Hriangpi ah a kal.

Cuticun sau nawn an i then hnuah , Lian Hlei nih ,”Lakfa ka si ahcun, ka ci mit seh, Nam Hlung le Lian Chin nih an lih ahcun, an ci mit seh, tiah siapi ka thah lai i, chiat ka ser lai, Nam Hlung cu va ko u,”tiah mi a thlah hna. Nam Hlung cu an va kawh i,”A uicopi ka thahter selaw ka ra lai,”tiah mikotu cu a rak leh hna. A uicopi ka thahter seh ti cu, a salpa ka thahter seh ti can a si caah Lian Hlei nih cu kawh than a duh ti lo. sia thah an zalh lio ahcun, Nam Hlung le Lian Hlei salpa cu an va chuak. Lian Hlei nih,” Ahodah , Nam Hlung hi a va ko than,”tiah a hal hna i, a salpa nih cu keimah nih ka va kawh than,”tiah a leh. Lian Hlei cu a thin a hung i, “ Asi ahcun, nangmah nih a kirlei ah na va thlah than lai,”tiah a salpa cu a ti. Lian Hlei nih cu chiatsernak thla cu a cam i, sia cu a thah. Cu hnu cu Nam Hlung cu Lian Hlei salpa nih cun a va thlah. Lamtim an phakah, Nam Hlung nih cun, a thlahtupa cu a thah.

Lian Hlei nih chiatsernak thla a cam caah a fale an thi dih i, a fapa Lian Khar le a fanu Mang Nu lawng an nung.

Tisen khua tlak hnu Za Kheng fale Lautu peng Khua tlaknak

Lian Hlei………………Tisen

Nam Hlung…………… Bungtlang

Lian Chin………………Tlungpi

Zo Pa ………………….. Hriangpi, hi khua hna hi Za Kheng fa hna nih an tlakmi khua a si i, hi chan lio i a tu tiang in a hnunhmi cu Hriangpi khua lawng asi..

Cun Lian Chin fapa Lian Mang nih, Hnaring khua a tlak.

Cun Lian Mang Fapa Lian Hlun nih Thangaw khua a tlak

Cun Thangaw khua in, Khuahrang an tlak. Khua tlaktu hna cu, Nu Taw, Ral Tlir, Mang Kil, Ke Tlir, Za Rung, Run Hu hna an si.

Cun Fathen khua cu Thangaw bawi, Thang Lian nupichunfa Van Khung nih a rak tlak hmasa.

Hi capar hi Pu Ngun To nih 1947 kum vuanthok (SDO) a rak tuan pah buin a khuatlawnnak khua kip nu le pa pi le pu hna sinah dothlat khawmsuatnak a rak tuah lengmangmi ,” Laimi phun thawhkehnak le khuatlaknak kong a tialmi cauk chungah lakmi a si.
Pu Thla Hu (Daniel pa)