Peemvaih hi tthancho ah kan reel kho hnga maw?

Lairam le Lai miphun hi a tthangcho lomi ram le miphun cu a si hrimhrim lo. A tthangcho liomi tu asi deuh. Asinain, kan tthanchoning a nuar tuk caah midang tthanchoning kan dawi kho deuh lo. Ziah kan tthanchoning cu hitluk cun a nuar hnga? Laimi ka thathut tuk caah maw? Laimi kan tha a thu hrimhrim lo, zing he zaan he i din kho ballo in kan lu in kan kedil tiang thlanti put zangbaa in rianhrang a ttuan bikmi Laimi kan si. Hi tluk rian a ttuan ko mi Laimi tam deuh nih International Poverty Line (1 $/day) hmanh kan phak khawh lomi hi ngaihchiat awk ngaingai a si. First World ee, Third World ee an ti, Fouth World ti khi va um sehlaw Lairam hi aa tel kho men. Thluak in rian a tuan kho mi kan ram ah an tlawm tukrih ca zongah a si ko lai. Lai mifim an tam pah ve cang ko ttung. Kan ram thanchonak ding caah zeitluk an tuan duh hmanhah rian an ttuan khawh ding tlukin an ttuan kho rih lo. Kan ram sining nih sualphawt cawkawk cu a si fawn lo. Kan ram in vawlei chungchuak thil mansung a um lo caah maw? Va um hmanh seh,kan chawlehnak ding hmunhma a bi tuk rih hui.

Globalization kan ti lengmang ko mi hi maw sual phawtawk a si hnga? Mifim deuh, mi thiam, mi ti kho deuh pauh nih Lairam tlangsang cungin tthanchonak dawi ah vairam le tipi raal tiang ah ttumchuk thluahmah a si cang. Fimthiamnak, le thil tikhawhnak vialte ttum pi dih a si fawn. Kum 1990s hnu ah Laimi Pathian nih a kan tundirhning hi a rang khun mi a lo. Mi tampi cu Lairam leng lei ah peemvaih cio a si. Laimi kan exodus hi a lingtellet pi in a kalmi a lo, mah chuahkehnak ram taantaak riangmang in kanmah nakin a tthangcho deuh mi ram ah kan zaam. Laimi hi tluk in kan peemvaih mi hiteh thanchonak tiah ka ti kho lai maw? A minung lawng kan thangcho sual i, kan ram a tthancho lo ahcun teh zei tin? Laimi sinak hi Lairam vawleipi cungah a um lo. Laimi kan thinlung chung tu ah a si deuh. Chantiluan a phundang cang caah Lairam lawngah kan um peng lai lo. Kan phanhnak ram hna hi ramhring an va si ko hnga. Asinain, kanmah nakin miphun ngan deuh an si caah Laimi sinak kan i tlaihchan ttung lo ahcun ttih a nung tukmi nunphung dolhtu ral nganpi an si. Kan Laimi sinak kan kilven khawh lawngah, “Ramhring lakah a ka bawhter i, dinh hmun ti pawngah a ka hruai. Ka ral hna hmaika ah rawl na ka dangh, ka lu ah chiti na ka toih, ka hrai cu a liam in a liam” ti awk a ttha hnga. Cun, Lairam in a leng kan chuah nakhi chankhatnak lawng a si rih caah Lai rim kan nam ngaingai rih, Lairam kan siaherh cio rih hna. Chanhnihnak ding caah khua kan ruah ahcun mitkuh a thaw thlu lo. Zeitluk kan tthangcho kan i ti zongah kan Laimi sinak te kan kilven khawh lo ahcun “ a poi tuk ee” ti awk lawng a taang. Kapkhat leiah cun, a harsa a pawttam mi Laimi hna arak zohkhenhtu ramkip phan Laimi hna hi chanthar Joseph ti awk hrim an si ve.

Globla nunphung ttha i hrawm khawh hi a ttha tukmi a si ko, tthanchonak lam zong a si ngaitak. Phundang kan hawi hna thiammi thiam khawh ve cu a ttha tuk. Holh kip thiam zong a ttha ngaingai. Asinain Pathian nih akan pekmi a sunglawi tuk hringhran mi kan covo, kan kokek Laimi sinak, kan sunsak thiam ttunglo ahcun tthanchonak tlamtling a si hnga lo. Mah sinak hmanh a kilveng kholo mi i tthanchonak nih sau a nguh hnga maw? Laimi a kaakip in kan tthancho ahcun Pathian aa lawm tuk ko hnga. Laimi kan ramri hi vawlei ramkip tiangin a kau cang. Lairam chungte lawngah nun khuasak dih khawh asi tilo caah vawlei ramkip ah kan zaam, kan i tthentthek dih. Laimi kan sinak tu hi biatak tukin kilven a hau cang. Kanmah sinak taktak a tthatnak leiin kilven thiam hi tthancho a si ve ko kan ti ko rih ahcun, hi bantuk a tthami tthanchonak hi Pathian nih a kan kamh mi Duhdim Nunnak i a theitlai ttha pakhat a si ve ko hnga lo maw?